Książę Henryk Żeglarz urodził się 4 marca 1394 r. w portugalskim Porto jako trzeci syn króla Jana I Dobrego. W wieku 21 lat, Henryk wraz z bratem i ojcem przejęli mauryjski port w bitwie o Ceutę. Port był bazą piratów berberyjskich, którzy grasowali po wybrzeżach Portugalii porywając mieszkańców przybrzeżnych wiosek i sprzedając ich na afrykańskim rynku niewolników. Książę motywowany sukcesem począł eksplorować nieznane wybrzeża Afryki. Chciał znaleźć źródła handlu złota oraz odnaleźć zaginione królestwo Księdza Jana. Problemem były jednak ówczesne statki, stanowczo za duże, ciężkie i za mało zwinne, żeby podołać takiej wyprawie. Henryk Żeglarz rozkazał więc zbudować karawele, statki idealne do takiej misji - lekkie, szybkie, zwinne i mniej podatne na wiatr. Wynalezienie karaweli okazało się momentem przełomowym dla portugalskiego podróżnictwa. Gdy Henryk miał 25 lat jego ojciec mianował go gubernatorem Algarve. Rok później został Wielkim Mistrzem Zakonu Rycerzy Chrystusa, następców Templariuszy. Pozycję tę dzierżył do końca życia. Było to co najmniej opłacalne, majątek Zakonu mógł być bowiem defraudowany i przeznaczony na sfinansowanie kolejnych wypraw Henryka, między innymi w celu podbicia Wysp Kanaryjskich.
W 1425 r. odbyła się misja dyplomatyczna po Europie pod przewodnictwem brata Henryka - Piotra. W czasie podróży Piotrowi udało się, za pomocą weneckiego kartografa, sporządzić mapę świata. 6 lat później przyczynił się do powstania Uniwersytetu Lizbońskiego - przekazał ówczesnemu Uniwersytetowi w Coimbrze pomieszczenia, które pozwoliłyby uczyć każdego przedmiotu (gramatyki, logiki, arytmetyki, muzyki, retoryki i astronomii) w salach specjalnie do tego wyposażonych. W 1433 roku odszedł ojciec Henryka, król Jan I Dobry a tron przejął po nim brat Henryka, Edward I Aviz. Było to dla Henryka dość opłacalne, uzyskał bowiem wszelkie korzyści płynące z handlu na terenach przez niego odkrytych i monopol na autoryzowanie jakichkolwiek wypraw dalej niż przylądek Ras Budżdur. Uzyskał też wyłączne prawo do połowu tuńczyków na terenie Algarve. Po śmierci Edwarda, królem regentem został Piotr, ponieważ syn Edwarda był za młody by dzierżyć władzę. Piotr odegrał jednak ogromną rolę w rozwoju portugalskich odkryć na Atlantyku i w Afryce. W czasie jego regencji Henryk dążył do kolonizacji Azorów.
W 1437 r. Henryk Żeglarz zorganizował ekspedycję do Tangieru. Wyprawa zakończyła się oddaniem do niewoli młodszego brata Henryka, Ferdynanda, co miało być gwarancją dotrzymania przez Portugalczyków warunków pokoju zawartego z Çala Ben Çala. Ferdynand pozostał w niewoli aż do swojej śmierci 6 lat później. Henryk sponsorował różnej maści wyprawy pobierając 20% podatku od zysków. Trzeba przyznać, że w tamtych czasach takie ekspedycje były dość powszechne na terenie półwyspu Iberyjskiego. Ułatwieniem dla wypraw była ich organizacja w pobliskim porcie w Lagos. Takie przedsięwzięcia były zazwyczaj organizowane przy użyciu małych i zwinnych karaweli. Poczynając od Henryka, portugalscy żeglarze do perfekcji opanowali technikę nawigacyjną zwaną „Volta do Mar” co było kamieniem milowym w rozwoju żeglarstwa. Gwoli ścisłości, Henryk nigdy nawigatorem nie był - taki przydomek został mu nadany dopiero mniej więcej cztery stulecia po jego śmierci. Pierwsze odkrycie w którym swój udział miał książę miało miejsce niedługo po przejęciu Ceuty. Był jako żywo zainteresowany skąd wyrusza karawana przynosząca złoto do miasta. W czasie panowania Jana I, dwóch odkrywców - Teixeira i Zarco zostali wysłani na afrykańskie wybrzeże.
W 1418 r. dwóch podróżników zostało zniesionych z kursu trafili na wyspę Porto Santo, którą na rozkaz Henryka Żeglarza zdecydowano się skolonizować. Po dwóch latach osadnicy przenieśli się na pobliską wyspę - Madeirę. Wyprawy organizowane przez Henryka dość dokładnie eksplorowały Afrykę. Aż do czasów Henryka, za najdalej wysunięty na południe punkt uznawany był przylądek Ras Budżdur. Wierzono nawet w istnienie ogromnego potwora który zamieszkuje koniec świata. W 1434 r. Przylądek został przekroczony przez jednego z dowódców wypraw organizowanych przez księcia - Gil Eanes'a stał się pierwszym Europejczykiem, który przekroczył tę granicę. Następnie Nuno Tristao i Antao Gonçalves dotarli do Białego Przylądku. Dostrzegli zatokę Arkin, gdzie w 1448 r. wybudowali fort o dużym znaczeniu strategicznym. Wkrótce potem Dinis Dias natrafił na rzekę Senegal i okrążył Zielony Przylądek.
W 1444 r. Henryk Żeglarz osiągnął jeden ze swoich celów - Portugalscy kupcy i podróżnicy znaleźli trasy alternatywne dla szlaków muzułmańskich i w efekcie do Portugalii zaczęli napływać niewolnicy oraz złoto. Nie wpłynęło to pozytywnie na stolice północnej Afryki, ale było bardzo opłacalne dla Portugalii. Nagły napływ złota pozwolił na wybicie pierwszej monety portugalskiej- cruzado. W ciągu dwóch lat około 40 statków wypłynęło z portu w Lagos na wyprawy handlowe w imieniu Henryka Żeglarza. Alvise Cadamosto w latach 1455-1456 odkrył atlantyckie wybrzeże Afryki i Wyspy Zielonego Przylądka. Zawitał też na na Madeirę i Wyspy Kanaryjskie. Do 1462 r. Portugalczycy zbadali wybrzeże Afryki mniej więcej do wysokości Sierra Leone. Prawie trzy dekady później słynny Bartolomeu Dias udowodnił, że kontynent afrykański może być opłynięty. W 1488 roku dotarł do Przylądka Dobrej Nadziei.
Wyprawy Henryka Żeglarza
Źródło: Wikipedia
Polecane teksty:
Wielkie odkrycia geograficzne
Historia epoki wielkich odkryć georgaficznych. Rozwój żeglarstwa, przyczyny działania odkrywców i skutki dla cywilizacji w XV i XVI wieku.
Czytaj dalej
Marynizm i malarstwo marynistyczne
Historia sztuki i malarstwa marynistycznego. Co inspirowało artystów do tworzenia swoich dzieł z elementami morskimi. Jakie były największe dzieła kolejnych epok.
Czytaj dalej